We kunnen onderscheid maken tussen twee soorten emoties: primaire en secundaire emoties. Primaire emoties zijn directe emotionele reacties op een situatie. Ze worden primair genoemd omdat ze je allereerste reactie op een situatie of een gebeurtenis zijn. Ze maken je attent op je behoeftes.
Een typisch voorbeeld is: je wordt boos omdat iemand respectloos is tegen jou of iemand van wie je houdt en je voelt een behoefte om te beschermen of grenzen te stellen. Dan is het gevoel van boosheid een primaire emotie omdat het je helpt om te beschermen wat belangrijk voor je is en de kans te vergroten dat je voor jezelf opkomt.
Maar toch, we weten of laten niet altijd zien wat we voelen. Je kunt ongewenste gevoelens ervaren, of gevoelens waarvan je geleerd hebt dat ze niet goed zijn om te uiten. Dat is het moment waarop je meestal je secundaire emoties tegenkomt. Een secundaire emotie is een emotionele reactie op een primaire emotie, dus een emotie over wat je voelt.
Bijvoorbeeld, als iemand die belangrijk voor je is iets kwetsends tegen je zegt, kun je verdrietig worden. Dat zou een primair verdriet zijn. Als het ervaren van verdriet om een of andere reden moeilijk voor je is, kun je ook merken dat je boos wordt. De boosheid is dan een secundaire reactie, omdat het een reactie is op je verdriet.
In onze samenleving hebben mannen de neiging boosheid te tonen wanneer zij kwetsbaardere gevoelens ervaren, zoals verdriet of schaamte, en vrouwen hebben de neiging verdriet of schuldgevoel te tonen wanneer zij boosheid ervaren. Wanneer je je eigen emotionele reactie of die van iemand anders op iets niet begrijpt, of wanneer je reactie totaal buiten proportie is, is dat vaak een teken van een secundaire emotie die een andere reactie bedekt.
Onze primaire emoties zijn meestal basisemoties zoals verdriet, angst, schaamte, woede en vreugde. In theorie kunnen alle basisgevoelens ook secundair zijn. Sommige secundaire emoties zijn echter meer typisch dan andere, zoals angst, irritatie, globale depressieve stemming, agressie, woede en leegte of hopeloosheid.
De reden dat secundaire emoties meestal niet helpen is dat ze verhullen wat je werkelijk voelt en verwarrende signalen naar de buitenwereld sturen over wat je nodig hebt. Bijvoorbeeld, als je verdrietig bent en behoefte hebt aan steun en nabijheid, zal het signaleren van secundaire woede anderen vertellen dat ze uit de buurt moeten blijven en zo afstand creëren.
Als je een sterke emotionele reactie hebt en die niet weggaat, kan het soms de moeite waard zijn om nog eens te kijken naar wat er in jezelf omgaat: Wat voel ik echt op dit moment?